आज माघ १६। शहीद दिवस। सरकारी विदा। एक साताअघिदेखि देशमा शहीद सप्ताह मनाइँदैछ। आज अन्तिम दिन हो। यो राणा शासनको पतन भएपछि मनाइँदै आएको शहीद दिवस हो। दशरथ चन्द, धर्मभक्त माथेमा, शुक्रराज शास्त्री र गंगालाललाई मृत्युदण्ड दिइएको दिन यसै साताभित्र पर्छ। नेपालमा यी चार मात्र शहीद पक्कै हैनन्। थुप्रै पुराना र नयाँ शहीद थपिएका छन्। खासमा नेपालका सहिद कति जना छन् त ? यकिन तथ्याङ्क पाउन गाह्रो छ। २०६२/६३ को जनआन्दोलनपछि प्रक्रिया पुर्याएर घोषणा गरिएका शहीदहरुको संख्यामात्रै १०१ छ। यसमा पुलिसले कुटेर मारेका, तराईका अपराधीहरुले मारेकादेखि पारिवारिक दुश्मनीमा मारिएकासम्मको नाम छ। लौ हेर्नुस् ३ वर्षको अवधिमा घोषणा गरिएका १०१ शहिदको नाम, कति जनालाई तपाईँ चिन्नुहुन्छ ?
को हुन् शहीद ?
आफ्नो देश, संस्कृति र अस्तित्वको संरक्षणका तथा स्वतन्त्रताको प्राप्तिका निम्ति बलिदान भएर लोकहितमा लाग्ने अमर व्यक्ति (स्रोतः प्रज्ञा प्रतिष्ठानको शब्दकोश)
माथिको व्याख्यालाई घोषित शहीदको वर्गीकरणले नछुन सक्छ। किनभने हत्या गरिएकाहरुको नाम पनि शहीदको सूचिमा छ। जनआन्दोलन-०६२/६३ शहीदको संख्या २६ रहेको छ भने तराई मधेश आन्दोलनका शहीद ३० जना रहेका छन्। कर्मचारी शहीद प्रशस्तै छन्। कर्मचारी शहीदमा पनि विभिन्न प्रकार छन्- निजामती कर्मचारी शहीद, स्थानीय निकायको कर्मचारी शहीद, संस्थान कर्मचारी शहीद, शिक्षक कर्मचारी शहीद, वित्तीय क्षेत्रको कर्मचारी शहीद, कृषि अनुसन्धान परिषद्को कर्मचारी शहीद। शिक्षक शहीद पनि छन्, विद्यार्थी शहीद पनि छन्। धार्मिक शहीद ४ अनि पत्रकार शहीद १ जना छन्।
गृह मन्त्रालयको आधिकारिक तथ्याङ्कमा शहीदहरुको नामावली
ल भन्नुस् अब कति जनालाई चिन्नुहुन्छ ? आफ्नै देशको शहीद नचिन्ने तपाईँ ? कुरीकुरी !
तपाईँले माथिको सूचिमा धेरै शहीदको वर्गीकरण गरिएको देख्नुभयो होला। केहीलाई भने ‘शहीद’ मात्र भनिएको छ। उनीहरु कस्ता शहीद हुन् त ? केहीको बारेमा पहिले नै ब्लग लेखिसकिएको रहेछ।
जस्तै माथि अन्तिममा रहेको नाम प्रदीप खड्काबारे ब्लग यहाँ रहेछ।
पख्नुस्, अझै हजारौँ शहीदको नाम बाँकी छ
यति छोटो अवधिमा सय जना शहीद घोषणा भए भन्दै आत्तिनु भएको भए पर्खनुस्, त्यो त हामीले गृह मन्त्रालयमा भएको तथ्याङ्कको मात्रै कुरा गरेको ! अझै हजारौँ शहीदको नाम बाँकी नै छ। तपाईँलाई याद होला, माओवादी अध्यक्ष प्रचण्ड प्रधानमन्त्री भएको बेलामा जनयुद्धमा दुवै पक्षबाट मारिएका करिब आठ हजार जनालाई शान्ति तथा पुनर्निर्माण मन्त्रालयको सिफारिश प्रस्तावमा शहीद घोषणा गरिएको थियो। घोषणासँगै जनयुद्धका क्रममा मारिएका व्यक्तिका परिवारलाई १/१ लाख रुपैयाँ राहत दिइएको थियो। माओवादीकै नेता बाबुराम भट्टराई प्रधानमन्त्री भएपछि भने जनयुद्धका क्रममा मारिएका र बेपत्ता भएका व्यक्तिका परिवारलाई थप २/२ लाख रुपैयाँ राहत दिइएको छ।
सशस्त्र द्वन्द्वकालमा सशस्त्र द्वन्द्वमा परी मरेर शहीद सिफारिश भएकाहरुको नामावली हेर्न यहाँ क्लिक गर्नुस्।
(स्रोतः शान्ति तथा पुनर्निर्माण मन्त्रालय)
यो सूचिमा झन् अनौठा घटनामा मरेकाहरुको नाम पनि छ। हुनत यसमा माओवादीले घाँटी रेटेर, छिनालेर, परिवारको अगाडि खुकुरीले मार हानेको, माछा मार्दै गरेको बेला माओवादी ठानेर सेनाले गोली हानी मारेको जस्ता आङ सिरिङ हुने घटना पनि छन्। खेलौना ठानेर बम खेलाउँदा मारिएका ९ वर्षका बालकको नाम पनि शहीद सूचिमा छ। अहिले निकै चर्चामा रहेका डेकेन्द्रराज थापाको नाम पनि शहीद सूचिमा छ। तर कसैले समाचार लेख्दा शहीद लेख्दैनन्।
अझ अचम्म, सशस्त्र द्वन्द्वसँग कुनै सम्बन्ध नभएको घटनामा मरेकाहरुको नाम पनि यसमा रहेछ। नेपाल साप्ताहिकले यस्तै एउटा नाम धेरै अघिको अङ्कमा लेखेको थियो। माथिको सूचिमा हेर्नुस् त त्यसमा सगरमाथा अञ्चल अन्तर्गत सोलुखुम्बु जिल्लामा तेस्रो र चौथो नम्बरको नाम हेर्नुस्- कुलमान परियार र लक्ष्मी थापा। हत्या मिति १७ असोज २०५८ लेखिएको छ तर कसरी हत्या गरिएको हो प्रकृति खुलाइएको छैन। पत्रिकाका अनुसार उनीहरु के खाएर शहीद हुनु! शहीदै भन्ने हो भने प्रेम शहीद भन्दा हुने रहेछ। कुरो यस्तो रहेछ- द्वन्द्वका बेला थापा गाउँमा सामान्य होटल चलाएर बस्थिन्। असोज २०६० मा थापा गर्भवती भएको हल्ला गाउँमा चल्न थाल्यो। लक्ष्मी र कुलमानको सम्बन्ध लक्ष्मीको पेटमा झांगिन थालेको चर्चा एक कान दुई कान हुँदै फैलियो। केही दिनमा लक्ष्मी घर नजिकैको रुखमा झुण्डिएको अवस्थामा भेटिइन् भने परियारले पनि नजिकैको लिखु नदीमा हाम फालेर आत्महत्या गरेको पत्तो लाग्यो। उनको शव पनि भेटियो। सोलु अनलाइनमा यो बारे अझ विस्तृत विवरण छ।
तर अचम्म प्रेममा बलिदानी दिएका लक्ष्मी र कुलमान केही वर्षपछि नै शहीदमा दरिए। उनीहरुका परिवारले शहीद भन्दै सरकारले दिएको केही लाख रुपैयाँ पनि पाइसके। साँच्चै खोजीनीति गर्दै जाने हो भने देशभर यस्ता कति शहीद होलान्? माथिको सूचि हेरी तपाईँले पनि त्यस्तै कोही देख्नुभएको भए कमेन्टमा लेख्नुस् है।
By Salokya, on January 29th, 2013
