ल हेर्नुस नेपालका बैंक डुबाउने हरुको नालीबेली

दुई वर्षमा ३० बैंकर पक्राउ  
  
सर्वसाधारणको लगानी रहेको पब्लिक कम्पनीलाई लुटको अखाडा बनाउदै आएका बैंक संचालकहरु पक्राउ पर्नेक्रम जारी छ। खासगरी बैंकहरुमा संस्थापकहरुको हिनामिना डरलाग्दो रुपमा बढ्दै गएको छ। यस्ता कर्पाेरेट भ्रष्टाचारविरुद्ध सरकारी निकायले पनि ध्यान नपुर्‍याउने भएकाले नेपालमा सरकारी क्षेत्रमा जस्तै निजी क्षेत्रमा पनि भ्रष्टाचारले जरो गाड्दै गएको छ।  
तर, पछिल्लो दुई वर्षयता बैंकिङ क्षेत्रमा देखिएको  भ्रष्टाचारले पनि कर्पाेरेट क्षेत्रको अपराधलाई प्रष्ट पार्छ। बैंकिङ कसुरमा दुई वर्षको अवधिमा ३० भन्दा बढी बैंकर पक्राउ परिसकेका छन् भने सयभन्दा बढी फरार नै छन्।  
पछिल्लो समयमा प्रहरीले तत्कालीन नेपाल श्रीलङका मर्चेन्ट बैंकिङ एण्ड फाइनान्सका सञ्चालकहरुलाई पक्राउ गरेको छ। हाल नेपाल बंगलादेश बैंकमा मर्ज भइसकेको सो फाइनान्सका तत्कालीन अध्यक्ष रुबी जोशी, सञ्चालकहरु डा. श्रीरामप्रसाद लामिछाने, उमाशंकर चौधरी पक्राउ परेका छन्। तत्कालिन सिईओ खिमबहादुर डिसी अझै फरार छन्। गत असोज २० गते सिआईबीले उनीहरुलाई पक्राउ गरेको हो। उनीहरुले बैकिङ ऐनविपरीत मर्जरको सहमति लिइसकेपछि कर्जा प्रवाह गरेर अनियमितता गरेका
थिए। सिआईबीको अनुसन्धानमा संस्थ्ााल्ााई घाटा हुने गरी एनबी गु्रपका लक्ष्मीबहादुर श्रेष्ठले कर्जा प्रवाह गराएका थिए। तेस्रो व्यक्तिको नाममा त्यसरी कर्जा प्रवाह गराएर त्यो रकम आफैंले प्रयोग गरेका थिए। हाल पुनरावेदन अदालत पाटनका न्यायधिशहरुलाई मिलाएर छुट्ने खेलमा उनी लागेको स्रोत बताउँछ।  
त्यसभन्दा अघि क्रिस्टल फाइनान्सका संचालक दिव्यकुमार श्रेष्ठलाई पक्राउ परेका थिए। श्रेष्ठले अनियमित रुपमा फाइनान्सका सञ्चालकहरुसँग मिलेर ४४ करोड ६० लाख रुपैयाँ कर्जा लिएका थिए। फाइनान्सका संस्थापकद्वय अञ्जुदेवी श्रेष्ठ र अल्पना श्रेष्ठसँगको मिलेमतोमा उनले कर्जा निकाली त्यसको दुरुपयोग गरेका थिए। जसकारण फाइनान्स अहिले संकटग्रस्त अवस्थामा छ। दिब्यकुमार पक्राउ परे पनि सञ्चालकहरु भने पक्राउ परेका छैनन्।   
वित्तीय संस्थामा करोडौँ हिनामिना गरेको अभियोगमा प्रहरीले यअसघि नै  २० भन्दा बैंकरलाई पक्राउ गरेको छ। पदीय अधिकारको दुरुपयोग गरी वित्तीय अपराध गर्ने सयभन्दा बढी बैंकर अझै फरार छन्।  
नेपाल राष्ट्र बैंक र प्रहरीको केन्द्रीय अनुसन्धान ब्युरो (सिआइबी) को संयुक्त अभियानपछि दुई वर्षयता दुई अर्बभन्दा बढी अनियमितता गर्ने बैंकरसमेत पक्राउ परेका छन्।   
अनियमित गर्ने बैंकर पक्राउको पछिल्लो अभियान २०६८ जेठबाट सुरु भएको हो।  पहिला प्रहरीले गोर्खा डेभलपमेन्ट बैंकबाट सुरु भएको थियो। ५ जेठमा सिआइबीले संस्थाको करिब ५० करोड हिनामिना गरेको आरोपमा गोर्खा विकास बैंकका तत्कालीन अध्यक्ष डिबी बम्जन (डम्बरबहादुर तामाङ) लाई पक्राउ गरेको थियो। हाल उनी पुर्पक्षका लागि जेल चलान भइसकेका छन्। 
सो बैंककै सञ्चालक प्रवीण नौलखाको कमलादीस्थित ४७ करोडको जग्गालाई ७० लाखमा किनेर अनियमितता गरेको तथा कर्जा प्रवाहमा व्यापक अनियमितता गरेको खुलेपछि नेपाल राष्ट्र बैंकले उनीहरूलाई संस्थाबाट हटाई पक्राउ गर्न प्रहरीलाई पत्राचार गरेको थियो। आफूलाई पक्राउको तयारी भएको खबर पाएपछि दुई महिनासम्म भूमिगत भएका बम्जन करिब दुई महिनापछि बानेश्वरको आफ्नै घरबाट पक्राउ परेका थिए।  
सोही अनियमिततामा प्रहरीले बैंकका अन्य १३ सञ्चालक तथा प्रबन्धकलाई समेत पक्राउ पुर्जी जारी गरेकोमा उनीहरू फरार भएका थिए। पछि प्रहरीले मुद्दा अदालतमा बुझाएपछि बैंकका लगानीकर्ता राजेश आडुकिया र सञ्जीव मिश्र भने अदालतमै उपस्थित भई पाँच लाख धरौटी बुझाएर रिहा भएका छन्। अर्का लगानीकर्ता प्रवीण नौलखा भने पुर्पक्षका लागि नख्खु कारागारमा छन्।    
अन्य सञ्चालक निर्मल गुरुङ पनि अदालतबाट धरौटीमा रिहा भइसकेका छन्। सो बैंकका कर्जा प्रमुख दीपक रानालाई प्रहरीले गत भदौ ११ गते पक्राउ गरेको थियो।  धनबहादुर राई, रमेश तामाङ, राजेन्द्रमान श्रेष्ठ, मीना श्रेष्ठ, सञ्जीव अग्रवाल, पुनम खेतान, रुचि अडुकीया, दीपक रानामगर र माधव रिजाललगायत भने अझै फरार छन्। उनीहरूमध्ये अधिकांश विदेशमा रहेको र केही भने राजनीतिक संरक्षणमा नेपालमै रहेको प्रहरी स्रोतको दाबी छ।  
बम्जन पक्राउ परेको दुई सातापछि नै बाराको सिमरास्थित युनाइटेड विकास बैंकका पूर्वअध्यक्ष रवीन्द्रबहादुर सिंह र सञ्चालक राधाकृष्ण अमात्य पक्राउ परेका थिए। तत्कालीन अध्यक्ष सिंहले २७ करोड ६१ लाख र अमात्यले ६ करोड ७५ लाख अनियमितता गरेका थिए। उनीहरूलाई पनि पुनरावेदन अदालत हेटौंडाले पुर्पक्षका लागि थुनामा पठाइसकेको छ। राष्ट्र बैंकले सो बैंक खारेजीको निर्णय गरिसकेको छ।  
युनाइटेडपछि प्रहरीले क्यापिटल मर्चेन्ट फाइनान्समा अनुसन्धान थालेका थियो। हालसम्म सो फाइनान्सको अनियमिततामा संलग्न तत्कालीन अध्यक्षसहितका ६ जनालाई प्रहरीले पक्राउ गरिसकेको छ। तत्कालीन अध्यक्ष विज्ञानराज पौडेल, प्रमुख सञ्चालक अधिकृत शिवराज जोशी तथा वरिष्ठ सहायक दीपकराज शर्मा, ऋणी भरतराज पौडेल तथा बैंकबाट अनियमित रूपमा कर्जा लिने रघु कार्की, हरिहर खड्का छन्। पक्राउ परेका जोशी र केसीलाई पनि पुर्पक्षका लागि अदालतले जेल चलान गरिसकेको छ। पोखराको हलमार्क रेस्टुरेन्टका सञ्चालक भरतराज पौडेल भने धरौटीमा रिहा भइसकेका छन्। अनियमिततामा सहयोगी भूमिका खेलेको आरोपमा जानुका केसीलाई प्रहरीले पक्राउ गरेको थियो। तर, दोषी नपाइएपछि प्रहरीले उनलाई छोडिदिएको थियो। सोही मुद्दामा अनियमितताका प्रमुख अभियुक्त पूर्वसञ्चालक पवन कार्कीसहित करिब ३५ जना अझै फरार रहेको स्रोतले बतायो।  
क्यापिटल मर्चेन्ट फाइनान्सका सञ्चालकले जथाभावी कर्जा प्रवाह गरेर एक अर्ब ४७ करोडभन्दा बढी रकम हिनामिना गरेका थिए। हाल सो फाइनान्स राष्ट्र बैंकको प्रत्यक्ष निगरानीमा सञ्चालित छ।  
वित्तीय अपराधमध्ये सबैभन्दा चर्चित नेपाल सेयर मार्केट फाइनान्समा भएको अनियमितता हो। देशकै पुरानोमध्येको एक सो फाइनान्सका तत्कालीन कार्यकारी अध्यक्ष योगेन्द्रप्रसाद श्रेष्ठ दुई अर्ब ६१ करोड अनियमितता गरेको आरोपमा २०६८ साल  असोज ११ गते मा पक्राउ परे। राष्ट्र बैंकले छानबिन गरेलगत्तै भारत भागेका उनलाई भारतीय प्रहरीको सहयोगमा सिआइबीको टोलीले पक्राउ गरेको हो।  
श्रेष्ठले नक्कली व्यक्तिको नाममा फाइनान्सबाट कर्जा प्रवाह गरी निकालेको रकमबाट फाइनान्सलाई एकैपटक वाणिज्य बैंक बनाउने प्रयास गरेका थिए। जनता बैंक, माछापुच्छ्रे बैंक, नेपाली सेनाको कल्याण कोषलगायतको निक्षेप रकमसमेत फाइनान्सको नाममा लिएर उनले व्यक्तिगत प्रयोजनमा प्रयोग गरेका थिए। उनले श्रीमती र छोराको नाममा रकम राखेको देखाएर वाणिज्य बैंक बनाउनका लागि निवेदन दिएकोमा शंकास्पद लागेपछि राष्ट्र बैंकले छानबिन अघि बढाएको थियो। त्यसक्रममा उनले दुई अर्ब ६६ करोड अनियमित रूपमा प्रयोग गरेको देखिएको थियो।  
सेयर मार्केट फाइनान्सको अनियमिततामा संलग्न फाइनान्सकै तत्कालीन महाप्रबन्धक सिद्धार्थराज मास्के र कर्जा विभागकी प्रमुख बिता तुलाधरसमेत पक्राउ परिसकेका छन्। गत साता मात्र पक्राउ परेकी तुलाधर प्रहरी हिरासतमै छिन् भने श्रेष्ठ र मास्के जेलमा छन्। फाइनान्सको अनियमिततामा श्रेष्ठकी श्रीमती गीता र छोरा सौरभसमेत संलग्न रहेको देखिएपछि प्रहरीले उनीहरूलाई पनि खोजिरहेको छ। फाइनान्सकी न्युरोड शाखा प्रबन्धक अमिता मानन्धर पनि फरार छिन्।  
सम्झना फाइनान्समा वित्तीय अपराध गर्ने फाइनान्सका दुई सञ्चालक पनि हाल जेलमा छन्। हिमबहादुर गुरुङ र श्यामबहादुर श्रेष्ठलाई प्रहरीले पक्राउ गरी मुद्दा चलाएकोमा पुनरावेदन अदालत पाटनले उनीहरूलाई पुर्पक्षमा पठाउने निर्णय गरेको हो। सोही बैंकका प्रबन्धक सरोज बज्राचार्य भने पहिले नै ठगी मुद्दामा पक्राउ परी जेल परिसकेका थिए। सम्झना फाइनान्सको करिब ३४ करोड अनियमिततामा अन्य सात जना फरार रहेको प्रहरी स्रोतले बतायो। 
प्रोग्रेसिभ फाइनान्सका अध्यक्ष शम्भु केसी पनि  पक्राउ परिसकेका  छन्। प्रहरी स्रोतका अनुसार क्यापिटल मर्चेन्ट फाइनान्सको अनियमितताको अनुसन्धान गर्न उनलाई पक्राउ गरिएकोमा प्रोगे्रसिभ फाइनान्समा उनले १० करोड अनियमितता गरेको देखिएको हो।  
खारेज भइसकेको नेपाल विकास बैंकका सञ्चालकसमेत वित्तीय अपराधमा  प्रहरी फन्दामा परिसकेका छन् । उनी चार वर्षदेखि फरार थिए। बैंकका तत्कालीन सञ्चालक अमर गुरुङलाई प्रहरीले पक्राउ गरे पनि सरकारी वकिलले उनको मुद्दा नचलाएपछि उक्त विषय विवादित बनेको छ। ०६४ मा मात्र बैंकिङ कसुरसम्बन्धी ऐन आएको र अपराध त्यसअघि नै भएको भन्दै जिल्ला सरकारी वकिलको कार्यालयले रिहा गर्न प्रहरीलाई आदेश दिएपछि उनी रिहा भइसकेका छन्।  
प्रहरीले भने गुरुङविरुद्ध मुद्दा चल्ने दाबी गरेको छ। सरकारी वकिलले उनलाई छोडेको विषयमा हाल अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगले अनुसन्धान गरेपनि अन्ततः गुरुङ रिहा हुन सफल भए।  सिआइबीका अधिकारीका अनुसार विकास बैंक डुबाउने प्रमुख 'खेलाडी' उत्तम पुनलगायत १० जना भने अझै फरार छन्। नेपाल विकास बैंकमा ३६ करोड अनियमितता भएको थियो।  
पछिल्लो समयमा प्रहरीले नेपाल पिपल्स फाइनान्सको अनियमितताका अभियुक्तहरूलाई पनि खोजी गरिरहेको छ। ४० करोडभन्दा बढी अनियमितता गरी फरार रहेका फाइनान्सका अध्यक्ष छविलाल भुसाल र कर्मचारी मनोज रिमाल फरार छन्। प्रहरी पहिला पनि प्रहरीले केही बैंकरलाई पक्राउ गरेको थियो। तर, सिआइबी सक्रिय भएपछि भने राजनीतिक संरक्षणमा रहेका बैंकरहरूसमेत पक्राउ पर्दै आएका छन्।   
'पहिले अपराध गर्दा पनि कारबाहीमा परिएला भन्ने डर थिएन, त्यही कारण बैंकिङ क्षेत्रमा अपराध मौलाएको थियो,' वित्तीय अपराध सम्बन्धमा अनुसन्धान गर्दै आएका सिआइबीका एक प्रहरी भन्छन्, 'आज यसरी जेलमा बस्नुपर्ने र विदेश भाग्नुपर्छ भन्ने अवस्था आउँछ भन्ने उनीहरूलाई डर दिन सकेको भए यस्तो अनियमितता हुँदैनथ्यो।' 
सिआइबीले वित्तीय अपराधको अनुसन्धान थाल्नुअघि महानगरीय प्रहरी परिसर काठमाडौंले वर्ल्ड मर्चेन्ट बैंकिङ एन्ड फाइनान्सका कर्मचारी विनितमणि उपाध्याय र ज्ञानेन्द्र श्रेष्ठलाई अनियमितता गरेको आरोपमा पक्राउ गरेको थियो। सर्वसाधारणको खाताबाट ६ लाख चोरेको आरोपमा लुम्बिनी बैंकका जुलियनबहादुर श्रेष्ठलाई पनि प्रहरीले पक्राउ गरी कारबाही चलाएको थियो।  
प्रहरी अधिकारीहरु यसरी बैंकिङ अपराध बढ्नुमा राष्ट्र बैंकको पनि हात रहेको बताउँछन्। नियामक निकाय राष्ट्र बैंकले गल्ती गर्दा कारबाही गर्ने वातावरण बनाउन नसकेकाले यसअघि धेरै बैंक तथा फाइनान्समा आर्थिक अपराध मौलाएको हो। वित्तीय अपराधमा राष्ट्र बैंककै मिलेमतोमा समेत रहने गरेको धेरैको भनाइ छ। 'धेरै बैंक तथा फाइनान्सका प्रमुखहरू राष्ट्र बैंककै अवकाशप्राप्त कर्मचारी छन्,' सिआईबीका एक बरिष्ट अधिकारी भन्छन्, 'त्यसकारण राष्ट्र बैंककै मिलेमतोमा समेत कतिपय अनियमितता भएको देखिन्छ।'

दृष्टि