८ फागुन, काठमाण्डौं । चीनले तिब्बती गतिविधि नियन्त्रणसम्बन्धी नेपालको प्रतिबद्धतालाई स्मरण गराउँदै आत्मदाहको घटनामा औपचारिक प्रतिक्रिया व्यक्त गर्न नेपाल सरकारलाई आग्रह गरेको छ । चिनियाँ शासनविरुद्ध काठमाडौंमा आत्मदाह गर्ने स्वतन्त्र तिब्बतका अभियन्ता डोमन डुक्चेको घटनालाई लिएर चीनले नेपाल सरकारलाई
नेपालमा रहेका तिब्बती समुदायबाट ‘स्वतन्त्र तिब्बत’ अभियानका गतिविधि हुँदै आएको भए पनि आत्मदाह गरेर मृत्यु बेहोर्ने डुक्चे पहिलो व्यक्ति हुन् । गत बुधबार बौद्धनाथ परिसरमा आफ्नो जीउमा पेट्रोल खन्याएर आगो झोसेपछि भेटिएका डुक्चेलाई स्थानीय प्रहरीले तत्काल शिक्षण अस्पताल पुर्याएका थिए । उपचारका क्रममा त्यही रात उनको निधन भएको थियो ।
‘बौद्धमा भएको आत्मदाहको घटना सार्वजनिक चासोको विषय बनेको छ,’ काठमाडौंस्थित चिनियाँ राजदूत याङ हाउलानले कान्तिपुरसँग भने, ‘बौद्ध दर्शनको सारतत्त्व प्रतिकूल र मानवीय नैतिकताविरुद्धको यो घटनालाई गम्भीरतापूर्वक लिनुपर्छ ।’ शुक्रबार परराष्ट्र मन्त्रालयमा पठाइएको कूटनीतिक नोटमा तिब्बती गतिविधिको बढ्दो प्रभाव र सुरक्षा रणनीतिबारे जिज्ञासा राखिएको छ ।
‘नेपाल एक चीन नीति पक्षमा दृढ छ र यस्ता घटनाहरू नियन्त्रण गर्नमा सक्षम छ भन्ने मलाई लाग्छ,’ कूटनीतिक भाषामै राजदूत हाउलानले भनेका छन् । तिब्बती स्वतन्त्रता दिवसका अवसरमा चिनियाँ शासनविरुद्ध आत्मदाह गर्ने योजनामै चीनको सिन्चुवान प्रान्तबाट गत माघ ८ मा काठमाडौं भित्रिएका डुक्चेले आकस्मिक रूपमा आत्मदाह गरेका थिए । मार्च १० मा पर्ने तिब्बत स्वतन्त्रता दिवसलाई ध्यान दिएर स्थानीय बौद्ध प्रहरीले सक्दो सुरक्षा सतर्कता अपनाइरहेको रिपोर्ट गृह मन्त्रालयमा पठाइरहेका बेला आत्मदाहसम्बन्धी खबर बाहिर आएको थियो । यो घटनालगत्तै तिब्बतबाट अनधिकृत रूपमा नेपाल प्रवेश गर्ने नाकाहरू तथा रसुवा र सिन्धुपाल्चोक सीमामा खुलेको परिचयबिना स्वतन्त्र आवागमनमा कडाइ गर्न लगाइएको छ ।
हाल काठमाडौं, रसुवा, बागलुङ, कास्की, मुस्ताङ र सोलुखुम्बु जिल्लामा रहेका शिविरहरूमा झन्डै ३० हजार तिब्बती शरणार्थी रहेको अनुमान छ । राष्ट्रसंघीय शरणार्थी आयोग, नेपाल सरकार र आप्रवासित तिब्बती समुदाय प्रतिनिधिबीच सन् १९९० मा भएको ‘भद्र सम्झौता’ अनुसार नेपाल आउने कुनै पनि तिब्बती नागरिकलाई अध्यागमन हुँदै शरणार्थी उच्चायुक्त कार्यालयसमक्ष बुझाउनुपर्ने छ । कार्यालयले गर्ने कागजी प्रक्रियापछि यी तिब्बतीले भारतको धर्मशालासम्मको यात्रा तय गर्न सक्छन् ।
